توجه اتهام به شرکت ها

هشدار: ذکر و باز نشر نوشتارهای من و هر نوشتاری که در روزنامه ها یا روی سایت شخصی و وبلاگهایم منتشر شده منحصراً با قید نام و نام خانوادگی ام و همراه با پیوند سایت و وبلاگهایم مجاز است.

ارتکاب جرم بوسیله شرکت ها

ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی، مسئولیت کیفری شرکت ها و امکان ارتکاب جرم به وسیله شرکت ها و دیگر اشخاص حقوقی را پیش بینی کرده است.

مواد ۲۰ تا ۲۲ قانون مجازات اسلامی و مواد ۶۸۸ تا ۶۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ به تبیین و تشریح مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی و چگونگی آن و بیان انواع مجازات شرکت ها اختصاص یافته است که در این نوشتار به بررسی و بیان نکات کاربردی آن برای مدیران شرکت‌ها می پردازم.

مسئولیت کیفری شرکت ها

ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که:

در مسئولیت کیفری اصل بر مسئولیت شخص حقیقی است و شخص حقوقی در صورتی دارای مسئولیت کیفری است که نماینده قانونی شخص حقوقی به نام و یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود.

مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مانع مسئولیت اشخاص حقیقی مرتکب جرم نیست.

بنابراین مدیران محترم شرکت ها بایستی عنایت داشته باشند که مسئولیت کیفری شرکت‌ها و اشخاص حقوقی در قوانین جزایی ایران پیش‌بینی شده است و در مواردی که مدیران و تصمیم گیرندگان شرکت ها مرتکب جرمی شوند چه بسا سبب مسئولیت شرکت یا شخص حقوقی تحت مدیریت خود نیز بشوند.

شرایط قانونی مسئولیت کیفری شرکت ها و اشخاص حقوقی

برای ایجاد مسئولیت کیفری شرکت ها و اشخاص حقوقی از نظر قانونی باید شرایط زیر محقق گردد:

۱- فعل یا ترک فعلی که بوسیله شرکت انجام یافته است از نظر قانون، جرم شناخته شده باشد. بنابراین اگر فعل یا ترک فعلی که شرکت متهم به انجام آن شده است از نظر قانونی، جرم نباشد مسئولیت کیفری متوجه شرکت نخواهد بود.

۲- نمایندگان قانونی شرکت به نام شرکت یا در راستای منافع شرکت مرتکب آن جرم شده باشند.

نمایندگان قانونی شرکت ها چه کسانی هستند؟

منظور از نمایندگان قانونی شرکت، مدیرعامل و اعضای هیات مدیره شرکت می باشد زیرا به موجب اساسنامه و مقررات قانون تجارت و دیگر قوانین کشور، مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره شرکت، اداره کننده امور شرکت قلمداد می‌ شوند و تصمیمات شرکت از طریق آنان اتخاذ می گردد.

اگر مدیران شرکت به نام شرکت یا در راستای انجام اهداف مسئولیت ها و برنامه های شرکت، فعالیت و یا اقداماتی صورت داده باشند از نظر قوانین کشور جرم به شمار می رود برای شرکت نیز مسئولیت کیفری ایجاد خواهد شد.

بنابراین اگر مدیران شرکت مرتکب جرایمی شوند که هیچ ارتباطی به مسئولیت و سمت آنها در شرکت ندارد و به نام شرکت و یا در راستای مسئولیت خود در شرکت، مرتکب جرمی نشده باشند بدیهی است که شرکت نیز دارای مسئولیت کیفری نخواهد شد.

همانند آنکه مدیران شرکت در جریان معاملات شخصی خود بدون اینکه آن معاملات، هیچ ارتباطی با شرکت داشته باشد مرتکب جرمی شده باشند که در این صورت، شرکت مسئولیت کیفری نخواهد داشت بلکه همان شخصی که مرتکب جرم شده از جنبه شخصی، مسئولیت کیفری خواهد داشت.

انواع مجازات شرکت ها

ماده ۲۰ قانون مجازات اسلامی به بیان انواع مجازات شرکت ها پرداخته است که به شرح زیر می باشد:

۱- انحلال شرکت

۲- مصادره کل اموال شرکت

۳- ممنوعیت شرکت از یک یا چند فعالیت شغلی و اجتماعی به طور دائم یا حداکثر برای مدت ۵ سال

۴- ممنوعیت شرکت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه به طور دائم یا حداکثر برای مدت پنج سال

۵- ممنوعیت شرکت از صدور برخی اسناد تجاری حداکثر برای مدت ۵ سال

۶- جزای نقدی

۷- انتشار حکم محکومیت بوسیله رسانه‌ها

احضار شرکت به دادرسی

برابر ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری هر گاه دلیل کافی برای توجه اتهام به شرکت‌ وجود داشته باشد علاوه بر مدیر یا مدیرانی که مرتکب جرم شده اند مرجع قضایی اقدام به احضار شرکت خواهد نمود و در این راستا احضاریه مربوطه را به شرکت ابلاغ خواهد کرد.

در صورت احضار شرکت بوسیله مرجع قضایی، نماینده قانونی شرکت بایستی در مرجع قضایی حاضر شود.

تبصره ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد:

مدیرانی که رفتار آنها موجب توجه اتهام به شرکت شده است نمی توانند در آن مورد به نمایندگی از شرکت در مراجع قضایی حاضر شوند.

بطور مثال اگر مدیر عامل شرکت، بنام شرکت یا در راستای منافع شرکت،  مرتکب رفتاری شده که جرم شناخته می شود و باعث احضار شرکت به دادگاه یا دادسرا شده است دیگر نمی‌تواند در همان مورد به عنوان نماینده قانونی شرکت در مراجع قضایی، حاضر شود بلکه در آن مورد باید یک یا همه اعضای هیات مدیره شرکت، در مرجع قضایی به عنوان نماینده قانونی شرکت، حضور پیدا کنند.